Điểu táng, hay còn gọi là thiên táng, là một nghi thức mai táng đặc biệt và mang đậm dấu ấn văn hóa tâm linh của người Tây Tạng. Khác biệt hoàn toàn so với các hình thức mai táng phổ biến như hỏa táng hay địa táng, điểu táng là một nghi lễ thiêng liêng, thể hiện sự kết nối sâu sắc giữa con người và thiên nhiên, giữa sự sống và cái chết theo quan niệm Phật giáo Kim Cương Thừa. Bài viết này sẽ đưa bạn đọc đi sâu khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và các bước thực hiện của nghi thức độc đáo này.
Khái niệm về điểu táng
Điểu táng, còn có tên gọi khác là “khất thực cho chim”, là một nghi thức mai táng truyền thống của người Tây Tạng và một số cộng đồng dân tộc thiểu số ở Trung Quốc. Điểu táng là việc đặt thi thể người chết tại những khu vực có nhiều chim kền kền đói thường xuyên qua lại. Người Tây Tạng thực hiện nghi thức này với niềm tin rằng, việc dâng hiến thân xác cho loài chim linh thiêng này là một hành động nhân văn, thể hiện lòng từ bi và sự tôn kính đối với tự nhiên.
Ý nghĩa tâm linh sâu sắc của điểu táng
Trong văn hóa Tây Tạng, chim kền kền được xem là loài chim thiêng liêng, là sứ giả của các vị thần linh, là “thiên sứ” của người chết. Người dân nơi đây sinh ra và lớn lên trên những thảo nguyên bao la, họ tôn thờ đất trời và tin tưởng vào sức mạnh siêu nhiên. Phần lớn người dân Tây Tạng theo Phật giáo Kim Cương Thừa – một nhánh của Phật giáo Đại thừa, coi trọng nghi thức điểu táng như một phần quan trọng trong vòng luân hồi của sự sống.
Theo triết lý Phật giáo Kim Cương Thừa, kền kền được ví như các Dakini – những “nữ hành giả” du hành trên không trung, là hiện thân của sự hợp nhất giữa Trí Tuệ và Tánh Không, biểu tượng cho sự giác ngộ. Vì vậy, việc dâng hiến thân xác cho kền kền sau khi chết được xem là một vinh dự lớn lao, là cầu nối linh thiêng đưa linh hồn người đã khuất đến cõi niết bàn, mang lại may mắn và sự bình an cho họ ở thế giới bên kia.
Ngược lại, nếu kền kền không ăn hết xác, đó được coi là một điềm xấu, cho thấy người chết chưa thể siêu thoát, có thể do khi còn sống đã phạm phải những lỗi lầm nghiêm trọng. Trong trường hợp này, người Tây Tạng sẽ tiến hành hỏa táng phần thi thể còn lại và rải tro cốt ra sông hồ, thảo nguyên hoặc biển cả để giúp linh hồn được giải thoát.
Quy trình thực hiện nghi lễ điểu táng
Nghi lễ điểu táng, hay còn được biết đến với tên gọi “sky burial” trong tiếng Anh, không chỉ đơn thuần là một phương pháp xử lý thi thể, mà còn là một nghi lễ tâm linh trang trọng, thể hiện sự tôn kính đối với vòng luân hồi và mối liên kết sâu sắc với thiên nhiên. Dưới đây là các bước chi tiết trong quy trình thực hiện nghi lễ này, phản ánh rõ nét quan niệm về sự sống và cái chết của người Tây Tạng:
- Chuẩn bị thi thể: Sau khi một người qua đời, thi thể của họ sẽ được gia đình và người thân giữ lại trong nhà khoảng vài ngày. Trong thời gian này, các nghi lễ cầu nguyện liên tục được thực hiện để tiễn đưa linh hồn người đã khuất.
- Lễ cúng và cầu nguyện: Các vị Lạt ma, nhà sư trong Phật giáo Tây Tạng, sẽ chủ trì các nghi lễ cúng bái, tụng kinh và cầu nguyện cho linh hồn người chết. Những lời kinh tiếng kệ vang vọng trong không gian, hướng dẫn và cầu mong cho linh hồn người quá cố được siêu thoát và tìm thấy sự bình an ở thế giới bên kia.
- Di chuyển thi thể: Khi các nghi lễ cầu nguyện kết thúc, thi thể sẽ được di chuyển đến một địa điểm linh thiêng được chọn lựa kỹ càng, thường là đỉnh đồi hoặc núi cao. Nơi đây được xem là gần gũi với trời xanh, là cầu nối giữa thế giới hiện tại và thế giới tâm linh.
- Xẻ xác: Tại địa điểm thực hiện điểu táng, một chuyên gia xẻ xác, được gọi là “rogyapa”, sẽ tiến hành công việc của mình. Với kỹ năng và sự tôn kính, rogyapa sẽ chia nhỏ thi thể thành các phần nhỏ. Đây là một công việc đòi hỏi sự chính xác và tôn trọng tuyệt đối đối với người đã khuất.
- Thả cho chim ăn: Sau khi thi thể được chia nhỏ, các phần thi thể sẽ được đặt trên một bàn đá hoặc mặt đất, để cho những con chim kền kền linh thiêng đến ăn. Hành động này không chỉ là việc xử lý thi thể, mà còn mang ý nghĩa sâu xa về sự bố thí cuối cùng, là hành động nhân ái cuối đời của người quá cố. Việc chim kền kền ăn hết thi thể được xem là dấu hiệu tốt lành, giúp linh hồn người chết được siêu thoát và tái sinh ở một kiếp sống tốt đẹp hơn.
- Lễ cúng kết thúc: Sau khi những con chim kền kền đã hoàn thành “bữa tiệc”, các vị Lạt ma sẽ tiếp tục tụng kinh và cầu nguyện để hoàn tất nghi lễ. Những lời kinh cuối cùng vang lên, tiễn đưa linh hồn người đã khuất về cõi vĩnh hằng, kết thúc một kiếp sống và mở ra một hành trình mới.
Tóm lại
Có thể nói, điểu táng không chỉ là một phương thức mai táng, mà còn là một nghi lễ tâm linh đặc sắc, phản ánh triết lý sâu sắc về sự sống, cái chết và sự tái sinh. Qua nghi thức này, người Tây Tạng thể hiện niềm tin mãnh liệt vào vòng luân hồi, sự tôn kính đối với thiên nhiên và mong ước được giải thoát khỏi vòng sinh tử.
