Từ lâu, việc dùng một mảnh vải trắng để che mặt người chết đã trở thành một phong tục quen thuộc trong văn hóa tang lễ của người Việt. Vậy tại sao người chết phải che mặt? Hành động này bắt nguồn từ đâu và mang ý nghĩa như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ đi sâu vào phân tích và giải đáp những thắc mắc xoay quanh phong tục này, giúp bạn hiểu rõ hơn về nét đẹp tâm linh trong văn hóa Việt Nam.
Phong tục đắp chiếu che mặt người chết tại Việt Nam
Phong tục đắp chiếu, che mặt người chết bằng một tấm vải trắng là một nét văn hóa lâu đời, gắn liền với đời sống tâm linh của người Việt Nam. Không chỉ đơn thuần là một nghi thức tang lễ, hành động này còn ẩn chứa nhiều ý nghĩa sâu xa, thể hiện sự tôn kính, thương tiếc đối với người đã khuất, cũng như những quan niệm về thế giới bên kia. Việc dùng tấm vải trắng, thường là vải xô, không chỉ mang ý nghĩa thực tiễn mà còn phản ánh triết lý nhân sinh, quan niệm về sự sống và cái chết của người Việt.
Tại sao người chết phải che mặt?
Phong tục che mặt người chết không chỉ mang ý nghĩa về mặt tâm linh mà còn xuất phát từ những lý do thực tế, khoa học. Dưới đây là những lý giải chi tiết hơn về việc tại sao người chết phải che mặt:
Đắp chiếu lên người chết để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe
Khi một người qua đời, cơ thể bắt đầu quá trình phân hủy tự nhiên. Quá trình này sản sinh ra các loại vi khuẩn, khí độc có thể gây hại cho sức khỏe của những người xung quanh, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch yếu như người già, trẻ em. Việc che mặt người chết bằng tấm vải trắng giúp hạn chế sự phát tán của vi khuẩn, mùi hôi, bảo vệ sức khỏe cho những người tham gia tang lễ. Đây là lý do quan trọng nhất, mang tính thực tiễn và khoa học của phong tục này.
Giữ lại hình ảnh đẹp cho người đã mất
Sau khi qua đời, cơ thể con người sẽ trải qua những thay đổi về ngoại hình, sắc mặt có thể trở nên nhợt nhạt, thiếu sức sống. Việc che mặt giúp người thân, bạn bè không phải chứng kiến những thay đổi này, từ đó giữ lại những hình ảnh đẹp đẽ nhất về người đã khuất trong tâm trí họ. Đây là một hành động thể hiện sự tôn trọng và tình cảm yêu thương dành cho người đã mất, giúp họ ra đi thanh thản hơn.
Tránh cho người chết tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
Theo quan niệm dân gian, ánh nắng mặt trời có thể làm ảnh hưởng đến linh hồn người mới mất, khiến họ khó siêu thoát. Che mặt người chết bằng tấm vải trắng giúp bảo vệ họ khỏi ánh nắng, tạo điều kiện thuận lợi cho linh hồn được thanh thản, dễ dàng chuyển sang thế giới bên kia. Hơn nữa, ánh nắng trực tiếp cũng có thể làm quá trình phân hủy diễn ra nhanh hơn, do đó, việc che chắn cũng góp phần bảo quản thi hài trong thời gian chờ khâm liệm.
Che mặt để họ ra đi thanh thản hơn
Trong văn hóa tâm linh Việt Nam, người ta tin rằng sau khi chết, linh hồn vẫn còn vương vấn với thế giới này. Việc che mặt được xem như một cách để giúp linh hồn người chết dễ dàng chấp nhận sự thật rằng họ đã rời xa cõi đời, từ đó thanh thản ra đi và không còn lưu luyến trần gian. Tấm vải trắng như một bức màn ngăn cách hai thế giới, giúp người chết không bị xáo trộn bởi những hình ảnh, âm thanh từ thế giới bên ngoài.
Che mặt để phòng ngừa hiện tượng “chết giả”
Trong quá khứ, khi y học chưa phát triển, đã có những trường hợp người ta tưởng rằng ai đó đã chết nhưng thực ra họ chỉ rơi vào trạng thái hôn mê sâu, còn gọi là “chết giả”. Việc che mặt bằng tấm vải trắng mỏng, nhẹ như vải xô giúp người thân dễ dàng quan sát hơi thở của người chết (nếu có). Nếu tấm vải phập phồng, điều đó có nghĩa là người đó vẫn còn thở và vẫn có hy vọng cứu sống. Đây là một lý do thực tiễn, thể hiện sự cẩn trọng và chu đáo của người xưa trong việc xác định sự sống và cái chết.
Một số lưu ý khi người vừa mới chết
Khi một người vừa qua đời, ngoài việc che mặt, còn có một số lưu ý quan trọng khác cần được thực hiện theo phong tục và khoa học:
- Đặt người chết nằm ngay ngắn: Nên đặt người chết nằm ngửa, chân tay duỗi thẳng, đầu gối cao hơn một chút so với thân người để máu không dồn xuống, giúp khuôn mặt giữ được sắc thái tự nhiên hơn.
- Lau rửa cơ thể: Dùng nước ấm pha chút rượu trắng hoặc nước hoa bưởi để lau rửa cơ thể người chết, thay quần áo sạch sẽ, tươm tất. Đây là hành động thể hiện sự tôn trọng và chăm sóc lần cuối dành cho người đã khuất.
- Đặt tiền xu vào miệng: Theo quan niệm dân gian, đặt một đồng tiền xu vào miệng người chết (gọi là “ngậm hàm”) để họ có “lộ phí” đi đường sang thế giới bên kia.
- Thắp hương và báo tin: Sau khi đã chuẩn bị xong cho người chết, gia đình sẽ thắp hương lên bàn thờ tổ tiên và thông báo tin buồn cho họ hàng, bạn bè.
- Chuẩn bị tang lễ: Gia đình cần liên hệ với các cơ sở dịch vụ tang lễ để chuẩn bị cho các nghi thức tiếp theo như khâm liệm, phát tang, phúng viếng, di quan và an táng.
Kết Luận
Tại sao người chết phải che mặt? Đây không chỉ là một phong tục đơn thuần mà còn là một nét đẹp văn hóa, thể hiện sự kết hợp giữa tín ngưỡng tâm linh và những kiến thức khoa học thực tiễn. Việc che mặt người chết bằng tấm vải trắng vừa thể hiện sự tôn kính, thương tiếc đối với người đã khuất, vừa giúp bảo vệ sức khỏe cho những người xung quanh, đồng thời giữ gìn hình ảnh đẹp của người đã mất trong tâm trí người thân. Phong tục này đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ và vẫn luôn được trân trọng, giữ gìn trong đời sống tâm linh của người Việt.
